Kupiłeś wierzytelność odszkodowawczą od poszkodowanego. Zleciłeś ekspertyzę niezależnemu rzeczoznawcy, bo kosztorys ubezpieczyciela był – jak zwykle – zaniżony. Dzięki opinii rzeczoznawcy wywalczyłeś wyższe odszkodowanie. A teraz pytanie, które słyszę niemal codziennie w mojej praktyce: Czy ubezpieczyciel musi Ci zwrócić koszt tej ekspertyzy?
Sąd Najwyższy w przełomowej uchwale z 2019 roku odpowiedział: TAK. Ale – bo zawsze jest to „ale” – w praktyce sądowej pojawiają się głosy, że profesjonalni cesjonariusze (kancelarie odszkodowawcze, skupy wierzytelności) powinni sami umieć wycenić szkodę. To dyskusyjny, a moim zdaniem błędny pogląd. I w tym artykule wyjaśnię dlaczego.
W tym wpisie dowiesz się:
- Co oznacza przełomowa uchwała Sądu Najwyższego z 2019 roku?
- Czy cesjonariuszowi przysługuje zwrot kosztów opinii rzeczoznawcy?
- Dlaczego niektóre sądy odmawiają zwrotu kosztów profesjonalnym cesjonariuszom?
- Czy fakt, że kupujesz szkodę, oznacza, że masz wiedzę rzeczoznawcy?
- Jak skutecznie dochodzić zwrotu kosztów ekspertyzy?
Przełomowa uchwała Sądu Najwyższego – co się zmieniło?
2 września 2019 roku Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów wydał uchwałę, która zmieniła zasady gry w sprawach odszkodowawczych. Sygn. akt: III CZP 99/18. Treść uchwały brzmi:
„Poszkodowanemu oraz cesjonariuszowi roszczeń odszkodowawczych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot kosztów tzw. prywatnej opinii (ekspertyzy) rzeczoznawcy, jeżeli jej sporządzenie było niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania.”
Co to oznacza w praktyce?
- Poszkodowani mają prawo do zwrotu kosztów ekspertyzy – jeśli musieli zatrudnić rzeczoznawcę, by udowodnić, że ubezpieczyciel zaniżył odszkodowanie.
- Cesjonariusze również mają to prawo – nie ma znaczenia, czy roszczenie dochodził poszkodowany, czy podmiot, który kupił wierzytelność (cesjonariusz).
- Warunek: ekspertyza musi być „niezbędna” – nie można żądać zwrotu kosztów, jeśli opinia nie była potrzebna do uzyskania należnego odszkodowania.
Kluczowa zasada: kto się myli, ten płaci
Z uchwały wynika prosta zasada: kto się myli w sporze o wysokość odszkodowania, ten pokrywa koszty rzeczoznawcy. Jeśli ubezpieczyciel zaniżył odszkodowanie, a poszkodowany (lub cesjonariusz) musiał zatrudnić rzeczoznawcę, by to udowodnić – koszt ekspertyzy ponosi ubezpieczyciel.
To rewolucyjna zmiana. Do tej pory ubezpieczyciele rutynowo odmawiali zwrotu kosztów ekspertyz, argumentując, że „to nie jest konieczny koszt likwidacji szkody”. Uchwała SN przecina te dyskusje.
Czy cesjonariuszowi przysługuje zwrot kosztów rzeczoznawcy?
Odpowiedź brzmi: TAK – i to wynika wprost z uchwały Sądu Najwyższego.
Kim jest cesjonariusz?
Cesjonariusz to podmiot, który nabył wierzytelność odszkodowawczą od poszkodowanego. Może to być:
- Kancelaria odszkodowawcza, która skupuje roszczenia od poszkodowanych
- Profesjonalny skup wierzytelności (tzw. windykatorzy, choć w sprawach OC to rzadkość)
- Warsztaty samochodowe, które przejmują roszczenie w zamian za naprawę auta
- Osoby prywatne, które kupiły roszczenie od znajomych/rodziny
Cesjonariusz wstępuje w prawa poszkodowanego – a to oznacza, że ma te same uprawnienia, w tym prawo do zwrotu kosztów ekspertyzy rzeczoznawcy.
Przykład z praktyki
Kancelaria odszkodowawcza nabyła od pana Marka roszczenie o odszkodowanie za szkodę całkowitą. Ubezpieczyciel wycenił wartość auta na 18 000 zł. Kancelaria zleciła ekspertyzę niezależnemu rzeczoznawcy, który wycenił auto na 28 000 zł. Dzięki temu kancelaria wywalczyła dodatkowe 9 000 zł. Koszt ekspertyzy: 800 zł. Czy kancelaria może żądać zwrotu tego kosztu od ubezpieczyciela? TAK.
Dlaczego niektóre sądy odmawiają zwrotu kosztów cesjonariuszom?
Mimo przełomowej uchwały Sądu Najwyższego, w praktyce sądowej pojawia się kontrowersyjny pogląd, że profesjonalni cesjonariusze (kancelarie odszkodowawcze, skupy wierzytelności) nie powinni otrzymywać zwrotu kosztów ekspertyzy. Argumentacja brzmi następująco:
Argument 1: „Cesjonariusz to profesjonalista – powinien sam umieć wycenić szkodę”
Niektóre sądy uznają, że skoro kancelaria odszkodowawcza zajmuje się tym zawodowo, to powinna mieć wewnętrznych specjalistów (np. rzeczoznawców) i nie potrzebuje zlecać zewnętrznych ekspertyz.
Moja odpowiedź: To absurdalne rozumowanie. Fakt, że ktoś profesjonalnie zajmuje się dochodzeniem odszkodowań, nie oznacza, że ma kwalifikacje rzeczoznawcy samochodowego. To dwie różne dziedziny:
- Prawnik/kancelaria odszkodowawcza – zna prawo, procedury, umie negocjować i reprezentować klienta w sądzie.
- Rzeczoznawca samochodowy – ma wiedzę techniczną, umie wycenić uszkodzenia, znać technologie naprawy.
Nie można oczekiwać, że kancelaria prawna zatrudni na etacie rzeczoznawcę tylko po to, by uniknąć kosztów zewnętrznej ekspertyzy. To jak oczekiwać, że lekarz prowadzący praktykę ogólną powinien sam robić tomografię komputerową, bo „przecież jest lekarzem”.
Argument 2: „Cesjonariusz kupił ryzyko – wiedział, że będzie musiał ponieść koszty”
Inny argument brzmi: skoro kancelaria kupuje wierzytelność, to świadomie podejmuje ryzyko, że będzie musiała ponieść dodatkowe koszty (w tym ekspertyzę), by odzyskać odszkodowanie.
Moja odpowiedź: Cesjonariusz wstępuje w prawa poszkodowanego. A poszkodowany ma prawo do zwrotu kosztów ekspertyzy – więc cesjonariusz też. Nie ma znaczenia, czy roszczenie dochodzi pierwotny poszkodowany, czy ktoś, kto nabył to roszczenie. Prawo do zwrotu kosztów jest nierozłączną częścią roszczenia odszkodowawczego.
Argument 3: „Ekspertyza nie była niezbędna, bo cesjonariusz mógł wynegocjować ugodę”
Zdarza się, że sądy odmawiają zwrotu kosztów, argumentując, że cesjonariusz mógł wynegocjować ugodę z ubezpieczycielem bez ekspertyzy.
Moja odpowiedź: To klasyczne myślenie życzeniowe. Każdy, kto miał do czynienia z ubezpieczycielami, wie, że bez ekspertyzy niezależnego rzeczoznawcy nie ma szans na wyższe odszkodowanie. Ubezpieczyciel nigdy nie podniesie kwoty tylko dlatego, że ktoś „uprzejmie poprosi”. Potrzebny jest twardy dowód, że kosztorys ubezpieczyciela jest zaniżony. A takim dowodem jest ekspertyza rzeczoznawcy.
Czy fakt, że kupujesz szkodę, oznacza, że masz wiedzę rzeczoznawcy?
Absolutnie nie.
Cesjonariusz – czy to kancelaria odszkodowawcza, czy prywatna osoba – nie nabywa wiedzy technicznej wraz z nabyciem wierzytelności. Nabywa prawo do domagania się odszkodowania, ale nie umiejętność wyceny szkód mechanicznych.
Wycena szkody to dziedzina zastrzeżona
Wycena szkód komunikacyjnych to specjalistyczna dziedzina, wymagająca:
- Znajomości technologii naprawy pojazdów
- Znajomości cen części zamiennych i robocizny
- Umiejętności oceny ukrytych uszkodzeń (np. w podwoziu, elektronice)
- Doświadczenia w analizie zdjęć i dokumentacji technicznej
Prawnik, który nabył wierzytelność, nie ma tych kwalifikacji. Może mieć doświadczenie w ocenie, czy kosztorys „wygląda podejrzanie nisko”, ale nie może samodzielnie sporządzić rzetelnej wyceny. To byłoby jak oczekiwać, że adwokat w sprawie karnej sam przeprowadzi badanie DNA, bo „przecież jest prawnikiem”.
Przykład
Kancelaria odszkodowawcza nabyła roszczenie o odszkodowanie za szkodę w Audi A6. Ubezpieczyciel zaproponował 15 000 zł. Kancelaria ma doświadczenie i wie, że to za mało. Ale czy może sama sporządzić kosztorys naprawy? Nie. Musi zatrudnić rzeczoznawcę, który:
- Przeprowadzi oględziny auta
- Zdemontuje elementy, by sprawdzić ukryte uszkodzenia
- Wyceni koszty naprawy według aktualnych stawek
Koszt ekspertyzy: 600 zł. Dzięki niej kancelaria wywalczyła odszkodowanie w wysokości 24 000 zł. Czy kancelaria powinna pokryć ten koszt z własnej kieszeni? Nie – bo ekspertyza była niezbędna do uzyskania należnego odszkodowania.
Jakie są argumenty za zwrotem kosztów cesjonariuszom?
1. Cesjonariusz wstępuje w WSZYSTKIE prawa poszkodowanego
Kiedy cesjonariusz nabywa wierzytelność, przejmuje wszystkie prawa związane z tym roszczeniem, w tym prawo do zwrotu kosztów niezbędnych do jego dochodzenia. Nie można „wyciąć” tego prawa i powiedzieć: „To prawo należy tylko do pierwotnego poszkodowanego”.
2. Ekspertyza jest „niezbędna” również dla cesjonariusza
Uchwała SN mówi o ekspertyzach „niezbędnych do efektywnego dochodzenia odszkodowania”. Jeśli bez ekspertyzy cesjonariusz nie mógłby udowodnić, że odszkodowanie jest zaniżone, to ekspertyza jest niezbędna – bez względu na to, kto dochodzi roszczenia.
3. Równość stron postępowania
Ubezpieczyciel ma swoich rzeczoznawców. Cesjonariusz (czy poszkodowany) musi mieć prawo do własnego rzeczoznawcy, by wyrównać szanse w sporze. Odmawianie zwrotu kosztów cesjonariuszom to dyskryminacja podmiotów profesjonalnie zajmujących się odszkodowaniami.
4. Uchwała SN nie rozróżnia cesjonariuszy
Uchwała mówi po prostu o „cesjonariuszach” – nie wprowadza żadnych wyjątków dla profesjonalnych podmiotów. Gdyby Sąd Najwyższy chciał wyłączyć kancelarie odszkodowawcze, wyraźnie by to zaznaczył.
Jak skutecznie dochodzić zwrotu kosztów ekspertyzy jako cesjonariusz?
Jeśli jesteś cesjonariuszem i chcesz odzyskać koszt ekspertyzy rzeczoznawcy, oto praktyczne wskazówki:
1. Zgłoś zastrzeżenia do wyceny ubezpieczyciela
Przed zleceniem ekspertyzy zgłoś ubezpieczycielowi, że kwestionujesz jego wycenę. Uzasadnij, dlaczego uważasz, że odszkodowanie jest zaniżone (np. „Mechanik stwierdził, że koszty naprawy są wyższe”).
2. Zlecaj ekspertyzę u zaufanego rzeczoznawcy
Wybierz rzeczoznawcę z doświadczeniem, kwalifikacjami i referencjami. Upewnij się, że sporządzi szczegółową dokumentację (zdjęcia, kosztorys, uzasadnienie).
3. Dołącz ekspertyzę do odwołania/pozwu
W piśmie odwoławczym lub pozwie powołaj się na ekspertyzę jako dowód, że odszkodowanie było zaniżone. Załącz kopię ekspertyzy.
4. Wyraźnie żądaj zwrotu kosztów
W petitum (żądaniu) pozwu wyraźnie wskaż, że domagasz się zwrotu kosztów ekspertyzy. Przykład:
„Wnoszę o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda:
1. Kwoty 10 000 zł tytułem dopłaty do odszkodowania,
2. Kwoty 600 zł tytułem zwrotu kosztów ekspertyzy rzeczoznawcy samochodowego,
3. Kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.”
5. Powołaj się na uchwałę SN
W uzasadnieniu przywołaj uchwałę Sądu Najwyższego z 2 września 2019 r., sygn. III CZP 99/18. Podkreśl, że cesjonariuszowi przysługuje prawo do zwrotu kosztów ekspertyzy.
6. Odpowiedz na argument „profesjonalista nie potrzebuje rzeczoznawcy”
Jeśli sąd podniesie ten argument, wyjaśnij, że:
- Wycena szkód wymaga specjalistycznej wiedzy technicznej, której prawnik nie ma.
- Cesjonariusz wstępuje w prawa poszkodowanego – a poszkodowany ma prawo do ekspertyzy.
- Uchwała SN nie rozróżnia cesjonariuszy profesjonalnych i nieprofesjonalnych.
Co jeśli sąd odmówi zwrotu kosztów?
Jeśli sąd I instancji odmówi zwrotu kosztów ekspertyzy, masz prawo do apelacji. W apelacji:
- Podnieś zarzut naruszenia prawa materialnego – art. 361 § 2 KC (zwrot kosztów niezbędnych do dochodzenia szkody).
- Powołaj się na uchwałę SN – to przełomowe orzeczenie, które powinno być respektowane przez sądy niższych instancji.
- Wyjaśnij, dlaczego ekspertyza była niezbędna – np. „Bez ekspertyzy nie było możliwe udowodnienie, że odszkodowanie jest zaniżone”.
Z mojego doświadczenia wiem, że sądy apelacyjne często korygują błędne orzeczenia sądów I instancji w tym zakresie.
Czy uchwała SN ma zastosowanie tylko do szkód komunikacyjnych?
Uchwała dotyczy wprost OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ale jej wykładnia może mieć szersze zastosowanie. Rzecznik Finansowy we wniosku o wydanie uchwały podkreślał, że problem dotyczy również:
- Innych ubezpieczeń OC (np. OC rolników)
- Innych rodzajów szkód deliktowych (np. błędy medyczne, szkody budowlane)
- Prywatnych opinii lekarskich w sprawach o zadośćuczynienie
Choć to wymaga dalszego orzecznictwa, można argumentować, że zasada „kto się myli, ten płaci” powinna obowiązywać we wszystkich sprawach odszkodowawczych.
Podsumowanie – czy cesjonariuszowi przysługuje zwrot kosztów rzeczoznawcy?
TAK – i to wynika wprost z uchwały Sądu Najwyższego z 2 września 2019 r., sygn. III CZP 99/18.
✅ Cesjonariusz wstępuje w prawa poszkodowanego – w tym prawo do zwrotu kosztów ekspertyzy.
✅ Fakt, że ktoś jest profesjonalistą, nie oznacza, że ma wiedzę rzeczoznawcy – wycena szkód to specjalistyczna dziedzina.
✅ Ekspertyza jest „niezbędna”, jeśli bez niej nie można udowodnić zaniżenia odszkodowania – dotyczy to zarówno poszkodowanych, jak i cesjonariuszy.
✅ Sądy nie powinny dyskryminować profesjonalnych cesjonariuszy – uchwała SN nie wprowadza takich wyjątków.
Pamiętaj: jeśli kupujesz wierzytelność odszkodowawczą i zlecasz ekspertyzę rzeczoznawcy, masz prawo żądać zwrotu tego kosztu. Nie daj się zniechęcić argumentami, że „jesteś profesjonalistą, więc sam powinieneś umieć to wycenić”. To błędna wykładnia prawa.
Potrzebujesz pomocy w sprawie odszkodowania?
Nasza kancelaria specjalizuje się w sprawach odszkodowawczych, w tym w dochodzeniu zwrotu kosztów ekspertyz rzeczoznawców. Pomożemy Ci:
- Ocenić, czy odszkodowanie jest zaniżone
- Znaleźć zaufanego rzeczoznawcę
- Przygotować pismo odwoławcze lub pozew
- Skutecznie dochodzić zwrotu kosztów ekspertyzy
✔️
Bartosz Kowalak – radca prawny, wspólnik w KOWALAK JĘDRZEJEWSKA KONRADY I PARTNERZY ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI. Od lat zajmuję się prawem odszkodowawczym z pasją. Wielokrotnie dochodziłem zwrotu kosztów ekspertyz w imieniu cesjonariuszy – i wiem, jak ważne jest solidne uzasadnienie prawne. Jeśli masz pytania – zostaw komentarz lub napisz: kancelaria@prawnikpoznanski.pl
FAQ – najczęściej zadawane pytania
1. Czy cesjonariuszowi przysługuje zwrot kosztów ekspertyzy rzeczoznawcy?
Tak, wynika to z uchwały Sądu Najwyższego z 2 września 2019 r., sygn. III CZP 99/18. Cesjonariusz wstępuje w prawa poszkodowanego, w tym prawo do zwrotu kosztów niezbędnych do dochodzenia odszkodowania.
2. Czy fakt, że cesjonariusz jest profesjonalistą, pozbawia go prawa do zwrotu kosztów?
Nie. Fakt, że ktoś zawodowo zajmuje się odszkodowaniami, nie oznacza, że ma kwalifikacje rzeczoznawcy samochodowego. To dwie różne dziedziny.
3. Czy ubezpieczyciel może odmówić zwrotu kosztów ekspertyzy?
Może, ale tylko wtedy, gdy wykaże, że ekspertyza nie była niezbędna do dochodzenia odszkodowania. Jeśli dzięki ekspertyzie udało się udowodnić, że odszkodowanie było zaniżone, koszt powinien być zwrócony.
4. Czy zwrot kosztów dotyczy tylko szkód komunikacyjnych?
Uchwała SN dotyczy wprost OC posiadaczy pojazdów, ale jej wykładnia może mieć zastosowanie do innych rodzajów szkód (np. błędy medyczne, OC rolników).
5. Co zrobić, jeśli sąd odmówi zwrotu kosztów ekspertyzy?
Wnieś apelację, powołując się na uchwałę SN i wyjaśniając, dlaczego ekspertyza była niezbędna.
6. Czy koszt ekspertyzy można dochodzić w oddzielnym postępowaniu?
Najlepiej dochodzić go w tym samym postępowaniu co odszkodowanie główne (w petitum pozwu). Można jednak dochodzić go w oddzielnym postępowaniu, jeśli odszkodowanie zostało już wypłacone.
Źródła:
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2019 r., sygn. III CZP 99/18
- Kodeks cywilny, art. 361 § 2
- Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
- Wniosek Rzecznika Finansowego o wydanie uchwały (dostępny na stronie Rzecznika Finansowego)
BLOG O ODSZKODOWANIACH 