Sąd Najwyższy został zapytany:

„Czy w ramach obowiązku minimalizacji szkody, poszkodowanemu który nie skorzystał z oferty najmu pojazdu od ubezpieczyciela OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, oferującego mu bezpłatnie pojazd zastępczy według stawek niższych, od oferowanych przez wynajmującego, przysługuje zwrot faktycznie poniesionych wydatków na najem pojazdu zastępczego?”

Pytanie to doczekało się uchwały wydanej w dniu 24 sierpnia 2017 r. w sprawie pod sygn. akt III CZP 20/17 o następującej treści:

„Wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione.”

To orzeczenie ma kolosalne znaczenie dla dziesiątek tysięcy spraw o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego, które zalewają polskie sądy.

Spis treści

1. Skąd wzięła się lawina spraw o auto zastępcze?
2. Co zmienia uchwała Sądu Najwyższego?
3. Przykład praktyczny – jak to działa?
4. Czy poszkodowany straci pieniądze?
5. Co czeka branżę wynajmu „z OC sprawcy”?
6. Czy ubezpieczyciele będą mieli własne floty?
7. Pułapki oferty ubezpieczyciela – na co uważać?

Skąd wzięła się lawina spraw o auto zastępcze?

Odkąd kilka lat temu Sąd Najwyższy dał zielone światło dla zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego dla zwykłych użytkowników dróg (niekoniecznie przedsiębiorców), wiele firm poczuło biznes. Skutkiem jest zakorkowanie sądów dziesiątkami tysięcy spraw o odszkodowanie za najem pojazdu zastępczego.

Doszło do sytuacji, w której pojazd zastępczy nie jest li tylko elementem oferty warsztatu naprawiającego szkodę, ale wręcz na miejscu zdarzenia pojawiają się przedstawiciele firm, zajmujących się tylko wynajmem pod klientów poszkodowanych w wypadkach z OC sprawcy. Firmy te wpychają poszkodowanym auto zastępcze, by móc potem dochodzić od ubezpieczyciela zwrotu tego wynajmu.

Ubezpieczyciele w toku spraw sądowych próbowali walczyć z tymi roszczeniami, kwestionując:

• Zasadność długości najmu pojazdu,
• Wysokość zastosowanej stawki za najem.

Co zmienia uchwała Sądu Najwyższego?

O ile cytowane orzeczenie nic nie zmienia w zakresie batalii związanej z długością okresu wynajmu, to radykalnie odmieni losy wielu postępowań sądowych jak i model biznesowy wielu firm zajmujących się wynajmem aut.

Strategia ubezpieczycieli – umowy z dużymi wypożyczalniami

Już od jakiegoś czasu ubezpieczyciele zaczęli zawierać umowy z dużymi firmami zajmującymi się najmem pojazdu i w ramach tego porozumienia oferowali poszkodowanym wynajęcie pojazdu w jednej z przez siebie wskazanych wypożyczalni aut zastępczych.

Siłą rzeczy taka wypożyczalnia, uzyskując niejako hurtowy zakup swoich usług, mogła przedstawić cenę najmu w kwocie znacznie niższej od tej, która obowiązywała na rynku detalicznym czy w firmach „auto z OC sprawcy”.

Wydźwięk uchwały – obowiązek minimalizacji szkody

Wydźwięk uchwały Sądu Najwyższego będzie taki, że:

W sytuacji, w której ubezpieczyciel zaproponuje poszkodowanemu wynajem auta zastępczego w kwocie X, np. za 50 zł za dzień, to w sytuacji gdy poszkodowany mimo wszystko zdecyduje się na wynajem auta w firmie „Wynajem aut z OC sprawcy” za dajmy na to cenę 100 zł, to wówczas sąd zasądzi na jego rzecz zwrot jedynie 50 zł.

Dlaczego? Bo poniesienie wydatków przekraczających ofertę ubezpieczyciela nie było celowe ani ekonomicznie uzasadnione – poszkodowany miał dostęp do tańszej, równoważnej usługi.

Przykład praktyczny – jak to działa?

Sytuacja 1: Poszkodowany wynajął drożej, mimo oferty ubezpieczyciela

Okoliczności:

• Ubezpieczyciel zaproponował poszkodowanemu auto zastępcze za 50 zł/dzień u partnera (np. duża wypożyczalnia).
• Poszkodowany zignorował ofertę i wynajął auto w firmie „Auto z OC sprawcy” za 100 zł/dzień.
• Okres najmu: 20 dni.
• Koszt najmu: 20 dni × 100 zł = 2000 zł.

Wynik:

• Sąd zasądzi zwrot tylko 1000 zł (20 dni × 50 zł) – tyle wynosiła oferta ubezpieczyciela.
• Pozostałe 1000 zł to wydatek niecelowy i ekonomicznie nieuzasadniony – poszkodowany mógł wynająć taniej.

Sytuacja 2: Poszkodowany skorzystał z oferty ubezpieczyciela

Okoliczności:

• Ubezpieczyciel zaproponował auto zastępcze za 50 zł/dzień.
• Poszkodowany przyjął ofertę i wynajął auto u partnera ubezpieczyciela.
• Okres najmu: 20 dni.
• Koszt najmu: 20 dni × 50 zł = 1000 zł.

Wynik:

• Ubezpieczyciel pokrywa pełny koszt najmu – 1000 zł.
• Poszkodowany nie ponosi żadnych wydatków.

Czy poszkodowany straci pieniądze?

Dla samych poszkodowanych nie powinno to mieć większego znaczenia, o ile dopilnują treści umów zawieranych z „wypożyczalniami z OC sprawcy” w taki sposób, że ryzyko przegrania sprawy w tym zakresie przechodzi na wynajmującego.

Jak powinna wyglądać umowa z firmą „Auto z OC sprawcy”?

Umowa powinna zawierać zapisy typu:

• „Wynajmujący zobowiązuje się dochodzić zwrotu kosztów najmu od ubezpieczyciela na własne ryzyko.”
• „W przypadku odmowy wypłaty przez ubezpieczyciela lub zasądzenia niższej kwoty, wynajmujący nie będzie dochodził różnicy od poszkodowanego.”
• „Poszkodowany nie ponosi odpowiedzialności za wysokość zwrotu kosztów najmu przez ubezpieczyciela.”

Czy firmy „Auto z OC sprawcy” będą honorować takie umowy?

Moim zdaniem nie powinno być z tym problemów, gdyż w obecnym modelu rynkowym głównym beneficjentem możliwości dochodzenia odszkodowań z OC sprawcy nie są poszkodowani, ale własnie pośrednicy w postaci firm „wynajmujących pojazd z OC sprawcy.”

Ryzyko nieuczciwych przedsiębiorców

Chyba że trafisz na nieuczciwego przedsiębiorcę, który w takiej sytuacji różnicy będzie dochodził od poszkodowanego. Będzie to jednak moim zdaniem strzał w stopę całej branży.

W momencie, w którym rozeszłoby się, że wynajmujący swoje zyski realizują nie na ubezpieczycielach, a na poszkodowanych, to dopiero wówczas nastąpiłoby tornado w postaci odwrotu klientów od tego typu usług.

Co czeka branżę wynajmu „z OC sprawcy”?

Z rozmowy z prawnikiem obsługującym procesy szkodowe jednej z naszych ubezpieczalni wynika, czego można było się spodziewać, że ubezpieczyciele przystąpią teraz do budowania albo własnej dużej floty pod wynajem, lub zawrą umowy z dużymi graczami na rynku wynajmu.

Czego skutkiem będzie oferowanie poszkodowanym auta zastępczego w relatywnie niskiej cenie, cenie do której zapłaty zobowiąże się sam ubezpieczyciel.

Model idealny – czy faktycznie?

W zasadzie, jakby się nad tym zastanowić, to w takiej sytuacji powstałby pewnie model idealny:

• Masz szkodę, a ubezpieczyciel sam tobie dostarcza pojazd zastępcze.
• Dla poszkodowanych więc ideał.

Pułapka – zbyt krótki okres najmu

Niestety można się spodziewać, że nie będzie tak różowo. Wchodzi bowiem drugi czynnik – długość wynajmu.

Z doświadczenia moich klientów, którzy skorzystali z oferty ubezpieczycieli wynika, że:

• Auto od ubezpieczalni dostali, ale musieli je oddać po kilku dniach, tygodniu,
• Gdy jeszcze do zakończenia procesu likwidacji szkody była długa droga.

Ubezpieczyciele mogą ograniczać okres najmu do minimum technicznego (np. czas naprawy według ich kosztorysu), podczas gdy faktyczna naprawa trwa dłużej (np. z powodu braku części, kolejki w warsztacie).

Czy ubezpieczyciele będą mieli własne floty?

Tak, można się tego spodziewać. Ubezpieczyciele będą:

• Budować własne floty pojazdów zastępczych,
• Zawierać umowy z dużymi wypożyczalniami na preferencyjnych warunkach (ceny hurtowe),
• Oferować poszkodowanym auto zastępcze bezpośrednio – z gwarancją pokrycia kosztów.

Zalety dla poszkodowanych:

• Brak konieczności szukania wypożyczalni,
• Pewność, że ubezpieczyciel pokryje koszty,
• Często niższe ceny (dzięki umowom hurtowym).

Wady dla poszkodowanych:

• Ryzyko skrócenia okresu najmu – ubezpieczyciel może odbierać auto wcześniej, niż zakończy się naprawa,
• Ograniczony wybór pojazdu – ubezpieczyciel oferuje to, co ma w flocie (nie zawsze równoważne z uszkodzonym autem),
• Presja na szybkie zakończenie naprawy – ubezpieczyciel może naciskać na warsztat, by przyśpieszył naprawę.

Pułapki oferty ubezpieczyciela – na co uważać?

1. Zbyt krótki okres najmu

Ubezpieczyciel może zaproponować auto zastępcze tylko na okres minimalny (np. 10 dni), podczas gdy faktyczna naprawa zajmie 20 dni. Po 10 dniach odbierze auto, zostawiając Cię bez środka transportu.

Rozwiązanie: Przed przyjęciem oferty upewnij się, że okres najmu obejmuje cały czas naprawy (z zapasem na nieprzewidziane opóźnienia).

2. Auto niższej klasy

Ubezpieczyciel może zaoferować auto niższej klasy niż Twój uszkodzony pojazd (np. małe auto miejskie zamiast SUV-a). Taka oferta może nie być równoważna.

Rozwiązanie: Możesz odmówić oferty ubezpieczyciela, jeśli auto nie jest porównywalne z Twoim – i wynająć równoważny pojazd we własnym zakresie. Sąd może uznać Twoje koszty za uzasadnione, jeśli udowodnisz, że oferta ubezpieczyciela była nieadekwatna.

3. Ograniczenia w umowie

Ubezpieczyciel może narzucić ograniczenia (np. limit kilometrów, zakaz wyjazdu za granicę), które utrudniają normalne użytkowanie auta.

Rozwiązanie: Sprawdź warunki umowy najmu oferowanej przez ubezpieczyciela – jeśli są zbyt restrykcyjne, możesz odmówić i wynająć auto we własnym zakresie.

Najważniejsze wnioski

1. Ubezpieczyciel może zaoferować tańsze auto zastępcze – jeśli wynajmiesz drożej, sąd zasądzi zwrot tylko do wysokości oferty ubezpieczyciela.
2. Poszkodowani nie powinni stracić, jeśli umowa z firmą „Auto z OC sprawcy” przenosi ryzyko na wynajmującego.
3. Firmy „Auto z OC sprawcy” będą musiały dostosować model biznesowy – albo obniżyć ceny, albo ryzykować przegrywanie spraw.
4. Ubezpieczyciele będą budować własne floty lub zawierać umowy z dużymi wypożyczalniami, oferując poszkodowanym tańsze auta zastępcze.
5. Uważaj na pułapki oferty ubezpieczyciela – zbyt krótki okres najmu, auto niższej klasy, restrykcyjne warunki.
6. Warsztaty naprawiające szkody nie powinny mieć problemu – wynajmują auta tylko przy okazji naprawy.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

1. Czy mogę wynająć droższe auto zastępcze, mimo oferty ubezpieczyciela?
Możesz, ale sąd zasądzi zwrot tylko do wysokości oferty ubezpieczyciela – chyba że wykażesz, że Twoje koszty były celowe i ekonomicznie uzasadnione (np. oferta ubezpieczyciela była nieadekwatna).

2. Co jeśli ubezpieczyciel nie zaproponował mi auta zastępczego?
Jeśli ubezpieczyciel nie złożył oferty, możesz wynająć auto we własnym zakresie – i dochodzić zwrotu pełnych kosztów (zgodnie z zasadami celowości i ekonomicznej zasadności).

3. Czy ubezpieczyciel może narzucić mi konkretną wypożyczalnię?
Nie może narzucić, ale może zaproponować. Jeśli odmówisz i wynajmiesz drożej, sąd zasądzi zwrot tylko do wysokości oferty ubezpieczyciela.

4. Co jeśli oferta ubezpieczyciela dotyczy auta niższej klasy?
Możesz odmówić i wynająć równoważne auto we własnym zakresie. Sąd może uznać Twoje koszty za uzasadnione, jeśli udowodnisz, że oferta ubezpieczyciela była nieadekwatna.

5. Czy firma „Auto z OC sprawcy” może domagać się ode mnie różnicy?
Zależy od umowy. Jeśli umowa przenosi ryzyko na wynajmującego – nie. Jeśli nie – może próbować, ale to strzał w stopę branży.

6. Co z okresem najmu – czy ubezpieczyciel może ograniczyć czas?
Tak, ubezpieczyciel może zaoferować auto tylko na minimalny okres. Jeśli naprawa trwa dłużej, będziesz musiał wynająć we własnym zakresie – i ryzykować, że sąd nie uzna dodatkowych kosztów za uzasadnione.

7. Czy warto skorzystać z oferty ubezpieczyciela?
Jeśli oferta jest adekwatna (równoważne auto, okres najmu obejmuje cały czas naprawy, brak restrykcyjnych warunków) – tak, warto. Jeśli nie – możesz wynająć we własnym zakresie i dochodzić zwrotu kosztów.

8. Co zrobić, gdy ubezpieczyciel odmawia zwrotu kosztów najmu?
Złóż odwołanie, powołując się na wytyczną 20.7 KNF i uchwałę SN III CZP 20/17. W razie dalszej odmowy – skonsultuj sprawę z prawnikiem lub złóż pozew do sądu.

---

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sprawa odszkodowawcza jest indywidualna, dlatego zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.

Zapraszam do Kancelarii KOWALAK JĘDRZEJEWSKA KONRADY I PARTNERZY ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI:
Radca Prawny Bartosz Kowalak i Zespół Prawników
ul. Mickiewicza 18a/3, 60-834 Poznań
Tel.: +48 61 2224963
E-mail: kancelaria@prawnikpoznanski.pl

www: https://prawnikpoznanski.pl

---

Źródła:

• Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2017 r., sygn. akt III CZP 20/17
• Wytyczna nr 20.7 dotycząca likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych Komisji Nadzoru Finansowego
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 2024 poz. 1061), art. 361 § 2