Czy odrzucenie spadku pozbawia prawa do wypłaty z polisy na życie?

Czy można odrzucić spadek po zadłużonym rodzicu i jednocześnie otrzymać pieniądze z jego polisy na życie? Tak – to dwa zupełnie niezależne uprawnienia. Suma ubezpieczenia przypadająca uposażonemu nie wchodzi w skład spadku, co wprost wynika z art. 831 § 3 Kodeksu cywilnego.

Do napisania tego wpisu zainspirowało mnie pytanie Czytelnika. Sytuacja wyglądała następująco: zmarły tata pozostawił po sobie polisę na życie, w której jako osoby uposażone wskazał swoje dzieci – w określonych procentach.

Problem polegał na tym, że oprócz polisy tata pozostawił również mnóstwo długów. Na tyle dużo, że spadkobiercy nie mieli właściwie wyboru – jedynym rozsądnym rozwiązaniem było odrzucenie spadku.

I tu pojawiło się pytanie: czy odrzucając spadek, tracimy prawo do pieniędzy z polisy?

Odpowiedź jest jednoznaczna: nie tracimy

Można uspokoić wszystkich, którzy znaleźli się w podobnej sytuacji. Suma wskazana w polisie na życie, przypadająca beneficjentowi (osobie uposażonej), nie wchodzi w skład spadku.

Nie ma żadnej korelacji między oświadczeniem o przyjęciu lub odrzuceniu spadku a uprawnieniem do otrzymania świadczenia z polisy ubezpieczeniowej.

Przesądza o tym jednoznacznie art. 831 § 3 Kodeksu cywilnego:

„Suma ubezpieczenia przypadająca uprawnionemu nie należy do spadku po ubezpieczonym.”

Przepis nie pozostawia żadnych wątpliwości. Można odrzucić spadek i jednocześnie otrzymać pełną kwotę z polisy na życie zmarłego.

Dlaczego polisa nie wchodzi do spadku?

Nawet gdyby art. 831 § 3 k.c. nie istniał, to logika prawna prowadziłaby do tego samego wniosku.

Zastanówmy się: spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego, które przechodzą na spadkobierców. Ale czy zmarły był kiedykolwiek uprawniony do otrzymania świadczenia z tytułu własnej śmierci?

Oczywiście, że nie. Ubezpieczony za życia nie ma roszczenia o wypłatę sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci – bo żyje. Roszczenie to powstaje dopiero w momencie śmierci i przysługuje od razu osobie uposażonej.

Polisa na życie ma w tym zakresie charakter umowy na rzecz osoby trzeciej. Uposażony nabywa prawo do świadczenia w sposób pierwotny – bezpośrednio od ubezpieczyciela, nie zaś w drodze dziedziczenia po zmarłym.

To nie jest element majątku spadkodawcy, który „przechodzi” na spadkobierców. To odrębne uprawnienie, które powstaje na rzecz uposażonego w chwili śmierci ubezpieczonego.

W świetle jednoznacznej regulacji art. 831 k.c. rozważania te mają jednak walor czysto teoretyczny – przepis wprost rozstrzyga tę kwestię.

Co to oznacza w praktyce?

Jeśli jesteś osobą uposażoną w polisie na życie zmarłego:

• Możesz odrzucić spadek – i nadal otrzymasz pieniądze z polisy.
• Wierzyciele spadkodawcy nie mają prawa do sumy ubezpieczenia – nawet jeśli długi przewyższają wartość spadku.
• Nie musisz czekać na postępowanie spadkowe – roszczenie do ubezpieczyciela możesz zgłosić niezależnie od spraw spadkowych.

Kilka praktycznych uwag

Kto jest uposażony?

Uposażonego wskazuje ubezpieczony w polisie. Może to być dowolna osoba – nie musi być spokrewniona ze zmarłym. Jeśli uposażony nie został wskazany lub wskazana osoba zmarła wcześniej niż ubezpieczony, świadczenie wchodzi do spadku – ale to już inna sytuacja.

Co jeśli jestem jednocześnie spadkobiercą i uposażonym?

Możesz odrzucić spadek i przyjąć świadczenie z polisy. To dwa odrębne tytuły prawne.

Czy muszę informować ubezpieczyciela o odrzuceniu spadku?

Nie. Ubezpieczyciel wypłaca świadczenie osobie uposażonej na podstawie polisy i aktu zgonu. Kwestia przyjęcia lub odrzucenia spadku jest dla niego irrelewantna.

---

FAQ

Czy wierzyciele zmarłego mogą zająć pieniądze z polisy na życie?

Nie, jeśli jesteś osobą uposażoną. Suma ubezpieczenia nie należy do spadku, więc wierzyciele spadkodawcy nie mogą się z niej zaspokoić. Inaczej byłoby, gdyby uposażony nie został wskazany – wtedy świadczenie wchodzi do masy spadkowej.

Co jeśli w polisie nie wskazano uposażonego?

Wówczas suma ubezpieczenia wchodzi do spadku i podlega dziedziczeniu na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji odrzucenie spadku oznacza również rezygnację z prawa do świadczenia z polisy.

Czy mogę być uposażonym, jeśli nie jestem członkiem rodziny zmarłego?

Tak. Ubezpieczony może wskazać jako uposażonego dowolną osobę – przyjaciela, partnera, organizację charytatywną. Stopień pokrewieństwa nie ma znaczenia.

Jak szybko ubezpieczyciel wypłaca świadczenie z polisy na życie?

Standardowo w terminie 30 dni od zgłoszenia roszczenia i dostarczenia wymaganych dokumentów (akt zgonu, polisa, dane uposażonego). W sprawach skomplikowanych termin może się wydłużyć.

---

Bartosz Kowalak – radca prawny, wspólnik w KOWALAK JĘDRZEJEWSKA KONRADY I PARTNERZY ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI. Od lat zajmuję się prawem odszkodowawczym z pasją. Więcej o mojej praktyce znajdziecie na http://www.prawnikpoznanski.pl.

Masz pytanie o polisę na życie lub kwestie spadkowe? Zostaw komentarz lub napisz: kancelaria@prawnikpoznanski.pl