Odszkodowanie za opiekę sprawowaną przez osoby bliskie – czy poszkodowany może je otrzymać?
Czy poszkodowany w wypadku może żądać odszkodowania za opiekę, którą sprawowali nad nim bliscy – żona, syn, rodzice? Tak, może. I to nawet wtedy, gdy bliscy nie pobierali za tę opiekę wynagrodzenia ani nie utracili z tego powodu zarobków. To ugruntowane stanowisko w orzecznictwie, choć – jak pokazuje moja praktyka – nie wszyscy sędziowie o tym pamiętają.
Do dzisiejszego wpisu zainspirowało mnie orzeczenie Sądu Rejonowego w Poznaniu, od którego zmuszeni byliśmy wnieść apelację. Przyznam, że byłem zaskoczony rozstrzygnięciem – sąd odmówił przyznania odszkodowania za koszty opieki sprawowanej przez osobę bliską. Do tej pory nie mieliśmy z tym problemu, zwłaszcza w macierzystym dla Kancelarii Sądzie w Poznaniu.
Co ustalił sąd w sprawie?
Stan faktyczny nie budził wątpliwości. Powód po opuszczeniu szpitala:
- miał zabezpieczony kręgosłup w odcinku szyjnym kołnierzem ortopedycznym,
- nie był w stanie samodzielnie się poruszać,
- wymagał pomocy przy załatwianiu potrzeb fizjologicznych (przebywał w pampersach),
- potrzebował pomocy przy toalecie ciała.
Opiekę zapewniała żona, w mniejszym zakresie syn oraz szwagier. Do końca kwietnia 2011 r. powód wymagał opieki w wymiarze 8 godzin na dobę. Później, po stopniowej poprawie stanu zdrowia – około 4 godzin dziennie aż do czerwca 2014 r.
Sąd ustalił też, że rynkowa wartość jednej godziny opieki kształtowała się na poziomie około 10 zł.
Dlaczego sąd oddalił roszczenie?
Pomimo tak jednoznacznych ustaleń, sąd oddalił żądanie zasądzenia 42.000 zł tytułem zwrotu kosztów opieki. Argumentacja? Powód „nie wykazał, aby koszty te poniósł lub był zobowiązany do ich poniesienia”. Sąd uznał, że art. 444 § 1 k.c. obejmuje tylko koszty rzeczywiście poniesione, a skoro opiekę sprawowali bliscy nieodpłatnie i nie utracili z tego powodu zarobków – roszczenie jest nieuzasadnione.
Mówiąc wprost: sąd stwierdził, że skoro żona opiekowała się mężem „za darmo”, to odszkodowanie się nie należy.
Czy to stanowisko jest prawidłowe?
Nie. I to stanowczo nie.
Stanowisko sądu I instancji jest sprzeczne z ugruntowanym poglądem doktryny i orzecznictwa. Prawo poszkodowanego do odszkodowania za koszty opieki nie jest uzależnione od wykazania, że koszty te zostały faktycznie poniesione w formie zapłaty dla opiekuna.
Jak trafnie wskazuje się w literaturze: „jeżeli opieka nad poszkodowanym sprawowana jest przez jego bliskich, roszczenie o zwrot wynikających z niej kosztów zasadne jest nawet wtedy, gdy poszkodowany nie jest w stanie wykazać tychże kosztów” (D. Bentkowska, „Roszczenia osobowe przysługujące poszkodowanym w wypadkach drogowych oraz osobom uprawnionym”, Prawo Asekuracyjne 1/2003).
Co mówi orzecznictwo?
Sądy wyższych instancji wielokrotnie wypowiadały się w tej kwestii jednoznacznie.
Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 24 października 2012 r. (sygn. akt I ACa 456/12) stwierdził wprost: „Fakt, iż opiekę nad poszkodowaną sprawowały bliskie jej osoby nie pozbawia powódki prawa do żądania odszkodowania w zakresie kosztów, które musiałaby ponieść z tego tytułu. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, poszkodowany nie jest bowiem zobowiązany do udowodnienia poniesionych w tym zakresie wydatków i może dochodzić roszczenia także wówczas, jeżeli opiekę nad nim sprawują osoby najbliższe.”
Podobnie Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 23 maja 2014 r. (sygn. akt I ACa 1508/13): „Prawo poszkodowanego do uzyskania ekwiwalentu z tytułu zwiększonych potrzeb, polegających na konieczności korzystania z opieki osoby trzeciej nie jest uzależnione od wykazania, że opieka ta była świadczona za wynagrodzeniem.”
Sąd Najwyższy już w latach 70. przesądził tę kwestię w wyrokach z dnia 26 lipca 1977 r. (I CR 143/77), z dnia 4 marca 1969 r. (I PR 28/69) oraz z dnia 11 marca 1976 r. (IV CR 50/76).
Kogo tak naprawdę obciąża stanowisko sądu I instancji?
Oddalając powództwo, sąd de facto obciążył żonę powoda – a nie ubezpieczyciela sprawcy wypadku. Tymczasem nie było i nie jest obowiązkiem żony sprawowanie opieki nad mężem. Gdyby nie wypadek, czas poświęcony na opiekę mogłaby przeznaczyć w zupełnie inny sposób.
To sprawca wypadku (a właściwie jego ubezpieczyciel) powinien ponosić konsekwencje finansowe szkody – w tym również zwiększonych potrzeb poszkodowanego w zakresie opieki. Nie ma znaczenia, czy opiekę tę świadczy profesjonalna pielęgniarka, czy oddana żona.
Jak obliczyć wysokość odszkodowania za opiekę?
Odszkodowanie oblicza się jako iloczyn:
- liczby godzin opieki dziennie,
- liczby dni, przez które opieka była konieczna,
- stawki godzinowej opieki (zwykle przyjmuje się stawki MOPS lub rynkowe stawki opiekunek).
W omawianej sprawie: przy 8 godzinach dziennie przez kilka miesięcy, a potem 4 godzinach przez kolejne lata – i stawce 10 zł za godzinę – kwota 42.000 zł była w pełni uzasadniona matematycznie i prawnie.
FAQ
Czy mogę żądać odszkodowania za opiekę, jeśli sprawowała ją moja żona/matka/siostra?
Tak. Prawo do odszkodowania za koszty opieki przysługuje niezależnie od tego, kto tę opiekę sprawował. Może to być profesjonalna opiekunka, ale równie dobrze członek rodziny. Poszkodowany nie musi udowadniać, że faktycznie zapłacił bliskim za opiekę.
Jak udowodnić potrzebę opieki i jej wymiar?
Kluczowa jest opinia biegłego lekarza odpowiedniej specjalności, który określi, w jakim wymiarze godzinowym poszkodowany wymagał pomocy osób trzecich i przez jaki okres. Pomocne są też dokumentacja medyczna i zeznania świadków.
Jaką stawkę godzinową przyjmuje się przy wyliczeniu odszkodowania?
Najczęściej stosuje się stawki Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej (MOPS) za usługi opiekuńcze lub rynkowe stawki opiekunek. W zależności od regionu i okresu wynoszą one od 10 do 25 zł za godzinę.
Co jeśli ubezpieczyciel lub sąd odmówi wypłaty odszkodowania za opiekę bliskich?
Warto odwoływać się od takich decyzji. Stanowisko odmawiające odszkodowania za opiekę sprawowaną przez bliskich jest sprzeczne z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych. Z mojej praktyki wynika, że apelacje w takich sprawach są skuteczne.
Bartosz Kowalak – radca prawny, wspólnik w KOWALAK JĘDRZEJEWSKA KONRADY I PARTNERZY ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI. Od lat zajmuję się prawem odszkodowawczym z pasją. Więcej o mojej praktyce znajdziecie na http://www.prawnikpoznanski.pl.
Masz pytanie dotyczące odszkodowania za opiekę lub podobną sprawę? Zostaw komentarz lub napisz: kancelaria@prawnikpoznanski.pl
BLOG O ODSZKODOWANIACH 
W tym roku zagadnienie to znalazło się na egzaminie adwokackim. Prawidłowa odpowiedź, według autorów kazusu, polegała na tym, że we wniesionej apelacji należało podnieść, że tego typu wydatki, pomimo że zostały poniesione przez inną osobę, a ich wysokość nie została udowodniona – są w należne i sąd powinien w tym zakresie uwzględnić roszczenie. Pozdrawiam
PolubieniePolubienie
Tak, ale co do nieudowodnienia wysokości roszczenia, to trochę bym dodał. Wydaje mi się, przynajmniej z praktyki, iż kwotę kosztów roszczenia należałoby co najmniej uprawdopodobnić. Przy czym uważam, iż wystarczającym jest tu sięgniecie do cenników osób zajmujących się profesjonalną opieką. Spokojnie takowe można na przestworzach internetu znaleźć
Odpozdrawiam
PolubieniePolubienie
Mam serdeczne pytanie dotyczące odszkodowania zwrotu kosztów opieki osób trzecich nad poszkodowanym.
Z tego co rozumiem koszty te nie powinnu być większe niż koszt wynajecia osoby posiadajacej kwalifikacje do takiej opieki – jak pielegniarka.
Mam natomiast pewną wątpliwośc, czy moge się domagac odszkodowania, gdy faktyczna opieke nad poszkodowanym w wypadku sprawuje osoba bliska – ktoś z rodziny dla poszkodowanego, czy faktycznie musi to być osoba obca?
Chciałabym tez poproscic o informację w jaki sposób udokumentować takie odszkodowanie za opieke przed sądem. Mam na mysli sytuacje, gdy osoba sprawująca opieke nie jest zawodowcemi nie prowadzi dzialalności gospodarczej, czy nie wystawia faktur vat czy rachunku
Dziekuje
PolubieniePolubione przez 1 osoba
Dzień dobry,
Szanowna Pani, więcej na temat sposobu wykazywania kosztów opieki nad osoba bliską napisałem w wpisie, z którym może się Pani zapoznać pod następujacym linkiem: https://blogoodszkodowaniach.pl/2016/02/21/jak-wyliczyc-odszkodowanie-odpowiadajace-kosztom-opieki-nad-osoba-najblizsza/
W każdym razie odpowiadajac na Pani pytania:
1. Żeby uzyskac odszkodowanie od zakłądu ubezpieczeń za koszty opieki nad osoba bliską nie musi Pani legitymować się żadnymi fakturami, czy rachunkami o ile opieka ta sprawowana jest przez osoby bliskie.
Trudno zreszta byłoby oczekiwać aby zona osoby poszkodowanej w wypadku np. celowo zakłądała działalnośc gospodarczą aby tylko miec podkładkę pod dochodzenie odszkodowania od ubezpieczalni.
2. Jeżeli natomiast opeikę nad poszkodowanym sprawowałaby profesjonalna pomoic, to oczywiscie koszty takie moga wchodzić w zakres odszkodowania. Lepiej jednak w tej sytuacji dysponowac już konkretnymi rachunkami z specyfikacją kosztów- niemniej jednak jest to trochę inne zagdanienie niż odszkodowanie za koszty opieki nad osoba najbliższą.
3. Jak sama nazwa tej instytucji wskazuje, jest to” odszkodowanie za koszty opieki nad osobą nabliższą „, tym samym dotyczy ona wysiłku wkłądanego w opiekę nad poszkodowanym własnie przez członków rodziny, żone, corkę rodziców.
4. Co do udokumentowania, to raz jeszcze odsyłam do wyżej wskazanego linka do mojego kolejnego wpisu.
Pozdrawiam serdecznie
PolubieniePolubienie
Posiadamy niezwykle dużo wspólnego. Wyczekuję na następny artykuł.
PolubieniePolubienie
Dzień dobry,
Cieszę się, że mój wpis wzbudził Pana zainteresowanie i zapraszam do lektury kolejnych postów dotyczących prawa odszkodowań.
Pozdrawiam
PolubieniePolubienie
Dzień dobry,
Mam pytanie, może trochę nie na temat artykułu o odszkodowaniu za opiekę, ale nie znalazłam u Pana takiego artykułu.
Mam pytanie, czy PZU pokrywa także koszty pogrzebu, jeżeli zasiłek pogrzebowy z ZUS nie starczy na pokrycie kosztów.
Ojciec zginał w wyniku wypadku z czyjejś winy. Nie ze swojej.
PolubieniePolubienie
Dzien dobry,
„Posłuże się cytatem z strony Rzecznika Ubezpieczonych:
Sąd Najwyższy w uchwale z 15 maja br. podjętej w składzie całej Izby Cywilnej zadecydował, że ubezpieczyciel, pokrywając z OC sprawcy koszty pogrzebu ofiary wypadku drogowego, nie może pomniejszać tego zwrotu o zasiłek pogrzebowy z ZUS (sygn. III CZP 140/08). SN do którego trafiło zapytanie Rzecznika Ubezpieczonych, zadecydował o przedstawieniu problemu wszystkim sędziom Izby Cywilnej – informuje „Rzeczpospolita” (Nr z 18.05.2009 r.). Rzecznik zwrócił się o orzeczenie do SN, zwracając uwagę na niejednolitą praktykę ubezpieczycieli w tym zakresie, spowodowaną rozbieżnym orzecznictwem sądowym. Skład całej Izby Cywilnej SN uznał, że uprawnienia do zasiłku pogrzebowego z ubezpieczenia społecznego oraz prawo do uzyskania zwrotu kosztów pogrzebu z OC komunikacyjnego bądź NNW są od siebie niezależne. Wskazał na odmienne cele tych dwóch świadczeń. Zwrot kosztów pogrzebu ma na celu naprawienie szkody, zaś zasiłek pogrzebowy zaspokojenie potrzeb socjalnych i pomoc w trudnej sytuacji życiowej.
kwestia zwrotu kosztów pogrzebu uregulowana jest w art. 446 § 1 k.c., zaś zasiłek pogrzebowy wypłacany jest na podstawie art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Do tej pory niektóre firmy ubezpieczeniowe pomniejszały kwoty należne z tytułu zwrotu kosztów pogrzebu o zasiłek pogrzebowy. ”
Tak wiec tak PZU powinno Pani pokryć także koszty pogrzebu, niezaleznie od otzrymanego zasiłku.
Pozdrawiam
PolubieniePolubienie
Witam!
Czy mogę się domagać odszkodowania za koszt opieki nad żona, gdy cały czas chodze do pracy i zarobkuje.
Jedyne co to faktycznie po pracy dość intensywne żonie pomagam, także rano nie wychodzę zanim żonie nie zrobie zakupów, sniadania i nie pomoge się ubrać.
Żona doznała wieloodłamowego złamania kości nogi i w zasadzie jeszcze przez kilka tygodni nie ma szans na bardziej katywne poruszanie się.
Dziekuje
PolubieniePolubienie
Dzień dobry,
W zasadzie nie widzę powodu dlaczego nie. Sam fakt, iż nie wziął pan urlopu na czas choroby żony nie oznacza, iż nie wykonuje Pan pracy w postaci opieki nad jej osobą w godzinach, w których przebywa Pan w domu.
Oczywiście zgłaszając roszczenie powinien Pan ten fakt uwzględnić.
Pozdrawiam
Bartosz Kowalak
PolubieniePolubienie
Witam.
Tak się zdarzyło, ze byłem wczoraj na komisji lekarskiej, która orzeka procentowy uszczerbek na zdrowiu,
W lipcu rozciąłem w wypadku samochodowym podudzie o metal, miałem zszytą nogę i teraz została mi blizna na ok. 17cm.
Czy zna Pan adwokat taki przypadek i jaki został orzeczony procentowy uszczerbek na zdrowiu (ile %?).
Pytam z czystej ciekawości, bo chciałbym zwyczajnie wiedzieć, na ile ew. mogę liczyć. Dzięki z góry
Pozdrawiam
PolubieniePolubienie
Dzień dobry,
Panie Radku,
Myślę ze najlepiej jakby Pan poczekał na rozstrzygnięcie komisji, i po zapoznaniu sie z orzeczonym uszczerbkiem na zdrowiu porównał wysokośc tego uszczerbku z punktem tabeli, na który się powołują.
Jednakże jeżeli Pana uszczerbek ogranicza się tylko do blizn, to te nie sa punktowane wprost w tabeli i lekarz orzecznik posiłkuje sie punktem dotyczącym ustalenia uszczerbku najbardziej zblizonego.
Pozdrawiam
PolubieniePolubienie
Witam serdecznie Pana Mecenasa
mam ogromną prośbe proszę mi pomóc bo nie wiem na podstawie jakiej wielkości obliczyć mam koszt opieki moim niepełnosprawnym mężem do pozwu cywilnego.
Nie wiem jak wyliczyć stawke za godzine opieki , na podstawie jakich wielkośi , czy minimalnego wynagrodzenia – jakiego za pracę, czy umowy zlecenia.
będę wdzięczny za pomoc
z poważaniem
Anna z Gniezna
PolubieniePolubienie